पाकिस्तानमा विगतमा तीन पटक प्रधानमन्त्री बनिसकेका नवाज शरिफ गत वर्ष स्वैच्छिक निर्वासन टुङ्ग्याउँदै स्वदेश फर्किए। उनलाई फेब्रुअरी ८ मा हुने निर्वाचन जित्न सक्ने बलियो उम्मेदवार मानिएको छ।

विगत तीन दशकमा उनी पाकिस्तानको राजनीतिमा अधिकांश समय प्रभावशाली बने। तर उनी फेरि सत्तामा फर्किन सक्ने अनुमान कमै व्यक्तिले गरेका थिए होलान्।

भ्रष्टाचारको मुद्दामा दोषी ठहर भएपछि उनले पद गुमाएका थिए। त्यसअघि उनलाई सेनाले अपदस्थ गरेको थियो।

 पाकिस्तानमा लामो समयसम्म उनलाई शक्तिशाली सेनाको विपक्षीका रूपमा हेरिएको थियो। अहिले उनी राजनीतिक पुनरागमनको सँघारमा भए जस्तो देखिन्छ। आफ्नो पुनरागमन शरिफका लागि नाटकीय उपलब्धि हुने छ।

“उनी निकै लोकप्रिय भएर हैन, सही तरिकाले राजनीतिक चाल चलेका कारण भावी प्रधानमन्त्रीको प्रबल दाबेदार बनेका हुन्,” अमेरिकी थिङ्कट्याङ्क ‘विल्सन सेन्टर’का दक्षिण एशिया निर्देशक माइकल कुगल्मनले भने।

शरिफका कट्टर प्रतिद्वन्द्वी तथा विगतमा सेनाको साथ पाएका पूर्वप्रधानमन्त्री इमरान खान अहिले जेलमा छन् । खानको लोकप्रिय पार्टीमाथि देशभरि प्रतिबन्ध लगाइएको छ।

नवाज शरिफः सत्ता, जेल र निर्वासन
शरिफलाई “पुनरागमनका राजा” भन्न सकिन्छ। पहिला पनि उनी राजनीतिमा फर्किएका थिए।

आफ्नो दोस्रो कार्यकालमा सन् १९९९ मा उनी सैन्य कूका कारण सत्ताबाट बाहिरिएका थिए। तर सन् २०१३ को निर्वाचनमार्फत् फेरि तेस्रो पटक प्रधानमन्त्री बन्दै शक्तिमा फर्किए।

पाकिस्तानका लागि त्यो एउटा ऐतिहासिक क्षण थियो किनभने सन् १९४७ मा स्वतन्त्र भएयता त्यहाँ प्रजातान्त्रिक पद्धतिबाट निर्वाचित कुनै सरकारले त्यस्तै अर्को सरकारलाई सत्ता हस्तान्तरण गरेको त्यो नै पहिलो पटक थियो।

तर शरिफको तेस्रो कार्यकाल निकै कठिन थियो। राजधानी इस्लामाबादमा विपक्षी दलले छ महिना गरेको नाकाबन्दीदेखि भ्रष्टाचारको अभियोगसम्म उनले थुप्रै चुनौती सामना गर्नुपर्‍यो।

भ्रष्टाचार अभियोगमा अन्ततः सन् २०१७ को जुलाई महिनामा सर्वोच्च अदालतले उनलाई अयोग्य ठहर गरिदियो र उनले त्यसलगत्तै राजीनामा दिए।

सन् २०१८ को जुलाई महिनामा उनलाई अर्को अदालतले भ्रष्टाचारमा दोषी ठहर गर्‍यो र १० वर्षको जेल सजाय सुनायो। तर दुई महिनापछि अदालतले अन्तिम निर्णय नभएसम्मका लागि सजाय निलम्बन गरेपछि उनलाई रिहा गरियो ।

सन् २०१८ को डिसेम्बरमा उनी फेरि भ्रष्टाचार मुद्दामा जेल गए। साउदी अरबमा उनको परिवारको स्वामित्वमा रहेका स्टील मिलसँग सम्बन्धित मुद्दामा उनी दोषी ठहर भए।

त्यसपछि उनले ब्रिटेनमा उपचार गर्न जानुपरेको भन्दै धरौटीमा छुट्ने प्रयास गरे। सन् २०१९ मा उनी धरौटीमा निस्किएर लन्डन गए।

त्यहाँ उनी चार वर्षसम्म एउटा विलासी फ्ल्याटमा बसे। उनी गत अक्टोबरमा मात्र पाकिस्तान फर्किएका हुन्।

आफू सशरीर उपस्थित नहुँदा पनि उनी विगत ३५ वर्षदेखि पाकिस्तानका अग्रणी नेतामध्ये एक हुन्।

जेनरल जिया उल-हकका चेला
नवाज शरिफ सन् १९४९ मा लाहोरमा एक प्रख्यात उद्योगपतिको परिवारमा जन्मिएका थिए। एउटा सहरी निर्वाचन क्षेत्रबाट निर्वाचन जित्दै उनी राजनीतिमा स्थापित भएका हुन्।

शरिफलाई सन् १९७७ देखि १९८८ सम्म पाकिस्तानमा शासन गरेका सैन्य नेता जेनरल जिया उल-हकबाट कृपादृष्टिप्राप्त चेला मानिन्छ। विदेशमा शरिफलाई सन् १९९८ मा पाकिस्तानमा पहिलो आणविक परीक्षणको आदेश दिने नेताका रूपमा चिनिन्छ।

जेनरल जियाको सैन्य कानुन लागु गरेपछिका प्रारम्भिक दिनमा शरिफ पहिलो पटक राष्ट्रिय राजनीतिमा चर्चामा आए। उनी सन् १९८५ देखि सन् १९९० सम्म पञ्जाब प्रान्तको अर्थमन्त्री र त्यसपछि मुख्यमन्त्री बनेका थिए।

त्यस अवधिमा उनी प्रभावशाली राजनीतिक व्यक्तित्वभन्दा पनि कुशल प्रशासकको रूपमा चिनिए।

उनी सन् १९९० मा प्रधानमन्त्री बने। तर सन् १९९३ मा उनको सरकारलाई बर्खास्त गरियो र तात्कालिक विपक्षी नेत्री बेनजिर भुट्टोले सरकार बनाइन्।

शरिफ ‘इत्तेफाक’ नामक स्टील मिल समूहका मालिक हुन्। उनी पाकिस्तानकै धनी उद्योगपतिमध्ये पर्छन्।

सैन्य कू र मुद्दा
शरिफ सन् १९९७ मा सजिलै बहुमत प्राप्त गरेर फेरि प्रधानमन्त्री बने। देशमा सेनाबाहेक सबै संस्थाहरूमा उनको बलियो पकड बन्यो।

संसद्‌मा विपक्षीहरूबाट दिक्क भएर उनले शरिया कानुन लागु गर्न आफूले अधिकार पाउने गरी शरिरफले संविधानमा संशोधन गर्ने प्रयास गरे। उनले अन्य दुई शक्तिकेन्द्रसँग सङ्घर्ष गरे। उनका समर्थकहरूले सर्वोच्च अदालतमा तोडफोड गरे र उनले पाकिस्तानको शक्तिशाली सेनामाथि अङ्कुश लगाउने प्रयास गरे।

तात्कालिक सेना प्रमुख परवेज मुशर्रफले शरिफलाई सन् १९९९ मा पदच्युत गरिदिएपछि पाकिस्तानमा सेनाको प्रभाव सीमित पार्ने प्रयास कति खतरनाक कुरा हो भन्ने देखियो।

शरिफ पक्राउ परे र जेल गए। उनलाई अपहरण र आतङ्कवादसँग सम्बन्धित अभियोगमा जन्मकैद सुनाइयो। उनी भ्रष्टाचारमा दोषी ठहरिए र उनलाई आजीवन राजनीतिक गतिविधि गर्न रोक लगाइयो।

तर साउदीहरूले मध्यस्थता गरेको भनिएको एउटा सम्झौताले उनी र उनको परिवारका सदस्यलाई जेल जान जोगायो। सो सम्झौताअनुसार शरिफ र उनको परिवारका ४० सदस्य १० वर्षका लागि निर्वासनमा गएको ठानिन्छ।

बीबीसीका तात्कालिक इस्लामाबाद संवाददाता ओवन बेनटका अनुसार शरिफ सत्ताबाट हट्दा धेरै पाकिस्तानीहरूले उनी भ्रष्ट, अक्षम र सत्तामोह भएका व्यक्ति भनी ठूलो राहत महसुस गरेका थिए।

भ्रष्टाचार गरेको आरोप
तर सन् २००७ मा सैन्य शासकहरूसँग एक सम्झौता गरी उनी भव्य रूपमा पाकिस्तान फर्के। स्वदेश फर्किएपछि उनी धैर्यपूर्वक प्रतिपक्षमा बसे। सन् २००८ को निर्वाचनमा उनको पीएमएल-एन पार्टीले पाकिस्तानको संसद्‌मा झन्डै एकचौथाइ सीट जित्यो।

सन् २०१३ मा पनि उनले अनुमान गरेभन्दा ठूलो मतान्तरले चुनाव जिते। उनले राजनीतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण पञ्जाब प्रान्तमा भूतपूर्व क्रिकेट खेलाडी इमरान खानको पार्टीले दिएको कडा चुनौती सामना गरे।

तर सत्तामा आएपछि शरिफले निर्वाचनमा धाँधली गरेको आरोप लगाउँदै खानको पीटीआई पार्टीले इस्लामाबादमा छ महिनासम्म अवरोध गर्‍यो। त्यस बेला सार्वजनिक वृत्तमा त्यस्तो अवरोध सेनाको इन्टर सर्भिसेज इन्टेलिजन्स (आईएसआई) का केही अधिकारीहरूको उक्साहटमा गरिएको चर्चा चलेको थियो ।

विश्लेषकहरूका अनुसार सेनाले शरिफलाई त्यसरी दबाव दिन खोजेको थियो। सैन्य संस्थापनले शरिफलाई भारतसँग व्यापारिक सम्बन्ध विस्तारको प्रक्रिया अगाडि बढाउन रोक्न खोजेको मानिन्छ।

शरिफले आफ्नो तेस्रो कार्यकालमा नयाँ पूर्वाधार विकास गरी र भ्रष्टाचारप्रति शून्य सहनशीलताको नीति अपनाई पाकिस्तानलाई “एशियाको बाघ” बनाउने वाचा गरेका थिए। तर समस्याहरू बढ्दै गए।

उनको कार्यकालमा सुरु भएको बहुचर्चित चीन-पाकिस्तान आर्थिक कोरिडोर देशको कमजोर अर्थतन्त्रको कारण अड्किएको छ। झन्डै ५६ अर्ब अमेरिकी डलर लागतको उक्त परियोजनामा खासै ठूलो प्रगित हुन सकेको छैन।

सन् २०१६ को प्यानमा पेपर्स प्रकरणमा नाम मुछिएपछि उनीमाथि सर्वोच्च अदालतले छानबिन सुरु गर्‍यो। उनको परिवारले लन्डनमा केही अपार्टमन्ट किन्दा गरेको कारोबार र उनको सम्पत्तिबारे प्रश्न उठ्यो। शरिफले भने सबै आरोप अस्वीकार गर्दै ती सबै राजनीतिक रूपमा प्रेरित रहेको दाबी गरे।

सन् २०१८ जुलाई ६ मा पाकिस्तानको एउटा अदालतले उनलाई भ्रष्टाचारको मुद्दामा दोषी ठहर गर्‍यो र १० वर्षको जेल सजाय सुनायो।

सजाय सुनाउँदा शरिफ भने लन्डनमा थिए। त्यहाँ उनकी पत्नीको उपचार भइरहेको थियो ।

सोही मुद्दामा शरिफका छोरी र ज्वाइँलाई पनि दोषी ठहर गरिएको थियो।
पाकिस्तानको राजनीतिमा अहिले अस्थिरता छ। वर्तमान अवस्थामा शरिफले आफूलाई तीन कार्यकाल प्रधानमन्त्री भइसकेको अनुभवी नेताका रूपमा प्रस्तुत गरेका छन्। उनले देशको अर्थतन्त्र सुधार्ने र देशलाई सही बाटोमा ल्याउने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरेका छन् ।

“उनका समर्थकहरूले शरिफको अनुभव र स्थिरताप्रतिको प्रतिबद्धताका कारण मत आउने र सेनालाई आफूसँग वा कम्तीमा आफ्नो पार्टीसँग सजिलो पार्ने आशा राखेका छन्,” कुगल्मनले भने।

तर विश्लेषकहरू भने ढुक्क छैनन्। किनभने शरिफका सामु थुप्रै चुनौती छन्। देशको अर्थतन्त्र सङ्कटमा छ र त्यसका लागि धेरैले उनकै पार्टीलाई दोष दिएका छन्। साथै उनको मुख्य प्रतिद्वन्द्वी नै जेलमा रहेकाले निर्वाचन निष्पक्ष हुनेमा आशङ्का छ।

“उनी सङ्घर्ष गरिरहेका छन्। उनका भाइले नेतृत्व गरेको पार्टी यसअघिको गठबन्धन सरकारमा ठूलो साझेदार थियो। त्यसले एकपछि अर्को आर्थिक नीतिहरू लागु पर्नुपर्‍यो र त्यसबाट ठूलो हानि पुगेको छ,” डा शेखले भनिन्।

बीबीसीबाट साभार