ट्रम्पबाट नेपालले के अपेक्षा गर्ने ? ट्रम्पबाट नेपालले के अपेक्षा गर्ने? डा. देवराज अर्याल विश्व रङ्गमञ्चमा युद्ध, अशान्ति, अविकास र असन्तुलनको तुवाँलो लागिरहेका बेला महाशक्ति देश अमेरिकामा डोनाल्ड ट्रम्पको पुनरागमन भएको छ । यही नोभेम्बर ५ मा भएको अमेरिकी राष्ट्रपति पदको निर्वाचनमा डोनाल्ड ट्रम्पले इलेक्टोरल भोटमा ‘न्यूनतम सीमा २७०’ भन्दा बढी मत प्राप्त गरी शानदार विजय हासिल गरेका छन् । अमेरिकाको राष्ट्रपति पदमा ट्रम्पको यो दोस्रो पटकको विजय हो । यसअघि ट्रम २०१६ मा पनि राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित भएका थिए । २०१६ को निर्वाचनमा ट्रम्पले डेमोक्र्याटिक पार्टीकी उम्मेदवार हिलारी क्लिटनसँग प्रतिस्पर्धा गरेका थिए भए २०२४ मा सोही पार्टीका उम्मेदवार कमला ह्यारिससँग प्रतिस्पर्धा गरे ।. अमेरिकाको संविधान अनुसार नवनिर्वाचित राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले औपचारिक रूपमा उक्त पदको जिम्मेवारी जनवरी २० बाट समाल्ने छन् । यद्यपि, निर्वाचन परिणाम सार्वजनिक भएसँगै सम्पूर्ण भूमण्डलभर आगामी भविष्यका बारेमा कौतूहलता जागृत भएको छ । राष्ट्रपति ट्रम्पको व्यक्तित्व, विगतको छवि, बलियो इच्छाशक्ति, निर्णय क्षमता र निर्भीक विशेषताका कारण उनको पुनरागमले विश्व जगत्मा सनसनी पैदा गर्नु र कौतूहलता सिर्जना गर्नु स्वाभाविक पनि हो । तथापि, निर्वाचनपछिको पहिलो सम्बोधनका क्रममा राष्ट्रपति ट्रम्पले आफ्नो यात्रा समृद्धितर्फ लक्षित हुने सङ्केत गरेका छन् । उनले भनेका छन्– “अब अमेरिकामा स्वर्ण युग सुरु भएको छ । यो स्वर्णयुगको यात्रा सर्वाधिक महìवको राजनीतिक यात्रा हुने छ ।” राष्ट्रपति ट्रम्पले अमेरिकालाई अझ महान्, शक्तिशाली र एकताबद्ध बनाउने उद्घोषसमेत गरेका छन् । यसैबिच ट्रम्पले इनर्जीको मूल्यमा ५० प्रतिशतले कटौती गर्ने र ओभरटाइम काम गर्नेहरूमा कर नलाग्ने जस्ता साहसी निर्णयसमेत गरेका छन् ।. नेपाल र अमेरिकाको सम्बन्ध भनेको आर्थिक समृद्धिको सवालमा बढ्ता केन्द्रित हुनु पर्छ । नेपालले अमेरिकाबाट बढीभन्दा बढी लाभ हासिल हुने सम्भावनाको परियोजना निर्माण गरी अमेरिकाबाट सहयोग प्राप्त हुने वातावरण विकास गर्नु पर्छ ।. अर्कोतर्फ राष्ट्रपति ट्रम्पले निर्वाचनका बेलामा केही महत्वपूर्ण वाचा गरेका छन् । विशेष गरी अमेरिकी इतिहासमा आप्रवासीको निर्वासन, सङ्घीय प्रशासन, जवलायुसम्बन्धी नीतिमा स्थिरता, सङ्घीय स्वास्थ्य एजेन्सीहरूको पुनर्निर्माण, स्वदेशी उत्पादन, आयात व्यापारमा नयाँ शुल्क, परराष्ट्र मामिला र शिक्षा प्रणालीमा वैचारिक परिवर्तन गर्ने एजेन्डा छन् । निर्वाचनको सिलसिलामा ट्रम्पले गरेका उल्लिखित वाचा र सवालका कारणले आगामी दिनमा अमेरिकी नीति थप कठोर हुने हो कि भन्न संशय पैदा भएको छ ।. राष्ट्रपति ट्रम्पको बढ्ता जोड व्यापारमा छ । यसका लागि ट्यारिफको कुरा अगाडि सारेका छन् । त्यसमा पनि तीन ट्रिलियन डलर बराबरको वस्तु तथा सामान आयातमा १० देखि २० प्रतिशत र सबै चिनियाँ सामानमा ६० प्रतिशत ट्यारिफ लगाउने भन्ने विषय जटिल छ । राष्ट्रपति ट्रम्पले यस्तो नीति अख्तियार गरे भने त्यसको असर विश्वभरि नै पर्ने छ । नेपालको छिमेकी देश भारतमा पनि ट्यारिफको असर सिधा पर्ने देखिन्छ । यहाँनेर उल्लेखनीय पक्ष के छ भने– छिमेकी देश चीन र भारतमा पर्ने जाने आर्थिक प्रभावको असरबाट नेपाल पनि अछुतो रहन सक्दैन ।. डा. देवराज अर्याल आर्थिक पक्षका साथसाथै विश्व राजनीतिको धमनीसँग जोडिएका ट्रम्पका उल्लिखित एजेन्डा र वाचाको कारणले गर्दा अहिले उनको पुनरागमन विश्वका लागि चासो बन्न पुगेको छ । तथापि, चीनले भने ट्रम्पको विजयलाई हार्दिक स्वागत गरेको छ । चिनियाँ प्रवक्ता उनिङका अनुसार–. ‘चीन र अमेरिकाको सम्बन्ध पहिले जस्तो थियो अब पनि सोही अनुसार अगाडि बढ्ने छ । चीन र अमेरिकाको सम्बन्ध शान्ति र सम्मानको स्तम्भमा अडेको छ ।’ चीन वर्तमान विश्व रङ्गमञ्चमा सर्वाधिक आवादी भएको र उदीयमान अर्थतन्त्र भएको महाशक्ति देश हो ।. त्यसै गरी नेपालको अर्को छिमेकी देश भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले डोनाल्ड ट्रम्पको विजयमा खुसी हुँदै शुभकामना र बधाई ज्ञापन गरेका छन् । प्रधानमन्त्री मोदीले राष्ट्रपति ट्रम्पसँग आफ्नो कार्यशैलीको केमेस्ट्री मिल्नेसमेत उल्लेख गरेका छन् । प्रधानमन्त्री मोदीले दुनियाँमा शान्ति, स्थिरता र समृद्धिको यात्रालाई बढावा दिन आफू राष्ट्रपति ट्रम्पसँग मिलेर काम गर्न आतुर रहेको सन्देश दिएका छन् । भारत वर्तमान विश्व व्यवस्थामा सर्वाधिक आवादी रहेको दोस्रो देश हो । आर्थिक विकास र समृद्धिको हिसाब भारत पनि उदीयमान देशको सूचीमा रहेको छ । भारतको आर्थिक वृद्धि ६।८ प्रतिशतको हाराहारीमा छ । स्मरणीय पक्ष के रहेको छ भने यति बेला जसरी भारत र चीनको आर्थिक विकासको ग्राम उच्चविन्दुमा रहेको छ, त्यसको तुलनामा अमेरिकाले आफ्नो अर्थव्यवस्थालाई बलियो बनाउन साहसिक निर्णय लिनु पर्ने घडीमा आएको छ । कोरोना महामारीपछि अमेरिकाको अर्थतन्त्रमा मन्दीको अवस्था सिर्जना भएको छ । आर्थिक वृद्धि तुलनात्मक रूपमा न्यून रहेको छ । यस्तो अवस्थामा आर्थिक रूपमा शक्तिशाली र उदीयमान देशसँग मिलेर अगाडि बढ्न सकेमा अमेरिकी अर्थतन्त्रले पुनः तीव्रताका साथ गति लिने आकलन गरिएको छ ।. राष्ट्रपति ट्रम्पको पुरागमनसँग सरोकार राखिएको अर्को महìवपूर्ण विषय भनेको परराष्ट्र मामिला हो । अमेरिकाले अपनाउने विदेश नीतिका कारण समग्र विश्व व्यवस्थामा गहिरो प्रभाव पर्ने गर्छ । यस अर्थमा अमेरिकाको विदेश नीतिलाई विश्व समुदायले चासो र अर्थपूर्ण मान्दै आएको छ । यति बेला एकातिर रुस र युक्रेनका बिचमा युद्ध चलिरहेको छ भने अर्कोतिर इजरायल लेबनानबिचको द्वन्द्वले मानिसलाई दुःख दिएको छ । यस पृष्ठभूमिमा ट्रम्पको आगमन रुस–युक्रेन युद्ध समाप्तिका लागि सहयोगी हुने अपेक्षा राखिएको छ । यसैबिच रुसले राष्ट्रपतिमा ट्रम्पको विजयमा बधाई ज्ञापन गरेको छ । रुसी प्रवक्ता दिमीत्री पेस्कोभले चालु युक्रेन युद्ध खतम गर्न अमेरिकाले भूमिका खेल्ने विश्वास लिएको बताएका छन् ।. यसै गरी युक्रेनका राष्ट्रपति भेलोदिमिर जेलेन्सकीले राष्ट्रपति ट्रम्पको नेतृत्वमा अमेरिका अझ मजबुत हुने विश्वास व्यक्त गर्नु भएको छ । अमेरिकामा राष्ट्रपति निर्वाचनको परिणाम सार्वजनिक भएलगत्तै रुस र युक्रेनबाट प्रतिक्रिया आउनु आफैँमा अर्थपूर्ण छ, त्यसमा पनि दुवैतर्फबाट आएको प्रतिक्रिया सकारात्मक छ ।. विश्व परिवेशमा हेर्दा अहिलेको अर्को जटिल समस्या भनेको मध्यपूर्वको अशान्ति हो । राष्ट्रपति ट्रम्पको पुनरागमनले मध्यपूर्वको वर्तमान अवस्थामा काफी प्रभाव पार्ने सम्भावना रहेको अड्कल काटिएको छ । ट्रम्प यस मामलामा अलि बढी सचेत रहन सक्छन् । यसैबिच इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहुले राष्ट्रपति ट्रम्पको विजयलाई सानदार भनेका छन् । साथै उनले ट्रम्पको कार्यकालमा इजरायल–अमेरिकाको सम्बन्ध स्वाभाविक रूपमा थप बलियो हुने बताएका छन् । यद्यपि युद्ध अन्त्य गर्ने विषयमा भने दुवै तर्फबाट ठोस प्रतिक्रिया आएको छैन ।. संयुक्त राज्य अमेरिकाको राष्ट्रपतिमा राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प आउँदै गर्दा माथि उल्लेख गरिएका विषय चासोलाग्दा छन्, जसले वर्तमान अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारको आयामलाई गतिमान बनाउने छ । यहाँनेर अर्को महत्वपूर्ण विषय के पनि छ भने अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धको अध्ययनमा ‘कोर’ र ‘पेरिफेरि’ को अवधारणामा संयुक्त राज्य अमेरिका अहिले पनि ‘कोर’ मा रहेको महाशक्ति हो । जसको असर पेरिफेरिमा पर्ने गर्छ । यो विषयको निर्धारण अमेरिकाले तर्जुमा गर्ने नीतिले गर्छ । अब अमेरिकाले तय गर्ने नीतिको कारणले विश्वबजारमा माग–आपूर्ति, आयात–निर्यात र विचार विनिमयको आयाममा नयाँ आकार आउने छ ।. जहाँसम्म नेपालको विषय छ, संयुक्त राज्य अमेरिका नेपालसँग औपचारिक रूपमा द्विपक्षीय सम्बन्ध विकास गर्ने अग्रपङ्क्तिको देश हो । नेपाल र अमेरिकाको बिचमा औपचारिक सम्बन्ध कायम भएको आठ दशक हुन लागिसकेको छ । भौगोलिक, आर्थिक र सामरिक आधारमा विशाल मुलुक भए पनि अमेरिकाले नेपालप्रति सदैव सम्मानको आधारमा सम्बन्ध विकास गर्दै आएको छ । यस बिचमा ह्वाइटहाउसमा धेरै पटक नेतृत्व परिवर्तन भयो । तथापि नेपालको विषयमा अमेरिकाले गर्दै आएको सहयोगमा सङ्कुचन गरिएको छैन । अमेरिकाले नेपाललाई शान्तिपूर्ण, समृद्ध र लोकतान्त्रिक समाज निर्माण गर्न मद्दत गर्ने उद्देश्यमा आधारित भएर सम्बन्ध विकास गर्दै आएको छ । यही तथ्यलाई हृदयङ्गम गरी राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले नवनिर्वाचित अमेरिकाका राष्ट्रपतिको कार्यकालमा नेपाल–अमेरिका सम्बन्ध अझ मजबुत हुने विश्वाससहितको सन्देश दिनुभएको छ ।. नेपाल र अमेरिकाको सम्बन्ध भनेको आर्थिक समृद्धिको सवालमा बढ्ता केन्द्रित हुनु पर्छ । नेपालले अमेरिकाबाट बढीभन्दा बढी लाभ हासिल हुने सम्भावनाको परियोजना निर्माण गरी अमेरिकाबाट सहयोग प्राप्त हुने वातावरण विकास गर्नु पर्छ । साथसाथमा परियोजना पूर्णता दिन उपयुक्त तरिकाले खर्च गर्ने क्षमताको विकास गर्न सक्नु पर्छ । वैदेशिक सहयोगलाई परिचालन गर्ने सन्दर्भमा परियोजना निर्माण र खर्च गर्ने क्षमतामा नेपालले दक्षता देखाउन सकेको छैन । यो पक्ष अहिलेको गम्भीर विषय हो । पछिल्लो समय अमेरिका र नेपालले व्यापार र लगानी अभिवृद्धि गर्न द्विपक्षीय वार्ताका लागि एक मञ्च प्रदान गर्दै, विशेष व्यापार मुद्दामा छलफल गर्न र दुई देशबिच थप व्यापार सम्झौता प्रवर्धन गर्न व्यापार र लगानी फ्रेमवर्क सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको अवस्था छ । यसबाट नेपालले आशातित रूपमा लाभ लिन सक्छ ।. अहिले पनि नेपालबाट अमेरिकी आयातमा कार्पेट, फेल्ट उत्पादन, कुकुरको खाना, हस्तशिल्प, गहना र विभिन्न वस्त्र जाने गरेका छन् । त्यसै गरी अमेरिकी निर्यात वस्तुमा कृषि उत्पादन, विमानका पार्टपुर्जा, अप्टिकल र मेडिकल उपकरण र मेसिनरी पर्छन् । हाइट हाउसमा ट्रम्पको पुनरागमन भएको यो सुनौलो र ऐतिहासिक अवसरमा व्यापारको यो भोलुम बढाउन आजैदेखि गृहकार्य गर्नु आवश्यक छ । (गोरखापत्रमा प्रकाशीत लेख सान्दर्भिक लागेर साभार गरिएको).