युरोपेली मुलुक रूस र  युक्रेनबीचको तनाब अन्ततः युद्धमा बदलिएको छ । रूसले बिहीबार देखि युक्रेनकाे पुर्वि भेगमा आक्रमण शुरू गरेकोे हाे । उत्तर अमेरिकी सन्धि संगठन नाटाेले लगातार गरेको रूसविराेधि  गतिविधिमा युक्रेनि माैनता र नाटाेप्रतिकाे लगाब र  संरक्षण नै युद्धको कारण बनेको देखिएको छ ।

आठ वर्षअघि १८ मार्च २०१४ मा युक्रेनको पूर्व–दक्षिण क्षे त्रमा अवस्थित सामरिक महत्वको क्राइमियालाई रसियामा गाभेको रसियाले फेरि पूर्वीयुक्रेनका डोनबास क्षेत्र, डोनेस्क, लुहान्स्कलाई केही दिनअघि स्वतन्त्र राज्य घोषणा गरे को थियो । हाल डोनेस्क र लुहान्स्क क्षेत्रमा विद्रोही लडाकुको नियन्त्रण छ ।

यस क्षेत्रमा जारी द्वन्द्वमा १३ हजारभन्दा बढीको ज्यान गइसके को छ । रसियाले अहिले युक्रेनको पूर्वीभागमा रहेका तीनै क्षेत्रलाई के न्द्रित गरी सैनिक अपरेसन थालेको बताउँदै आएको छ तर रिपोर्टमा पूरै युक्रेनमा रसियाली सेनाले आक्रमण थालेको समाचार छ ।

युक्रेनसँग रहेको सेनाले रसियाली आक्रमण झेल्न कठिन हुने अन्तर्राष्ट्रिय समाचार माध्यमले लेखेका छन् । अमेरिका र नेटोले युक्रेनलाई उपलब्ध गराएको सीमित हातहतियार र तालिमले रसियाली आक्रमणको प्रतिरोध गर्न सक्नेमा ती सञ्चार माध्यमले शंका व्यक्त गरेका छन् । रसियालाई चिढ्याउन र युक्रे नमाथि आक्रमणका लागि उक्साउन एउटा कारक मानिएको उत्तर एटलान्टिक सन्धि संगठन (नेटो)को गतिविधि पनि हो ।

युक्रेनको पछिल्लो राजनीतिक नेतृत्वले पश्चिमा मुलुकको सैनिक गठबन्धनका रूपमा परिचित नेटोको सदस्य बन्न तीव्र इच्छा जनाउँदै आएको छ र पश्चिमा सञ्चारमाध्यमले अधिकांश युक्रेनी जनता नेटोको सुरक्षा छाता मातहत रहन चाहेको समाचार प्रसार गरिरहे का छन् ।

रसियाले युक्रेनलाई नेटोको सदस्यता दिइए त्यो रसियासँगको विगतको सम्झौता विपरीत हुने र त्यसले रसियाकै अस्तित्व संकटमा पर्ने बताउँदै आएको थियो । त्यही कारण, राष्ट्रपति पुटिनले युक्रेनलाई नेटोको सदस्यता दिइए त्यसको परिणाम गम्भीर हुने चेतावनी दिँदै आएको वर्षौं भइसक्यो ।

खासगरी, रसियासँग लामो सम्बन्ध रहेका पूर्वीयुरोपेली मुलुकमा नेटोको सदस्यतालाई लिएर रसिया र पश्चिमा मुलुकबीच निरन्तर विवाद चुलिँदै गएको छ । कुनै समय रसियाका राज्य रहेका इस्टोनिया, लिथुआनिया र लाट्भियाले नेटोको सदस्यता लिइसकेका छन् भने पो ल्यान्ड, रोमानिया र अरू कतिपय पूर्वीयुरोपेली मुलुक नेटोमा आबद्ध भइसकेका छन् ।

रसियाविरोधी सैनिक गठबन्धनका रूपमा खडा भएको नेटो अहिले युक्रेन हुँदै रसियाको सीमानजिक पुगेको छ । रसियाका लागि पश्चिम र पूर्वी युरोपसँगको सम्पर्क र व्यापारका लागि युक्रेनको महत्व धेरै छ । आफ्नो मुलुकबाट इन्धन (ग्यास, खनिज तेल)को व्यापारका लागि युक्रे नी भूमिको प्रयोग रसियाका लागि अपरिहार्य झैं छ ।

यस्तो अवस्थामा युक्रेनमा नेटो गठबन्धनको व्यापक उपस्थिति भएमा कालान्तरमा रसिया घेराबन्दीमा पर्ने खतरा राष्ट्रपति पुटिनले देखेका छन् । रसियाबाट अलग्ग भएर स्वतन्त्रता प्राप्त गरेको झन्डै तीन दशकपछि युक्रेनमाथि रसियाले पुनः आक्रमण गर्ला भन्ने धेरैले कल्पनासम्म गरेका थिएनन् ।

तर, अहिले ६९ वर्षीय रसियाली राष्ट्रपति पुटिनको महत्वाकांक्षा बढेको छ र राष्ट्रपति पुटिनका कदमले समकालीन विश्वमा नयाँ त्रासको अवस्था सिर्जना गर्दै छ । पश्चिमा राष्ट्र र रसिया– चीनका कारण विश्व राजनीति फे रि ध्रुवीकरणतर्फ अग्रसर हुन लागे को आभास हुन थालेको छ । कुनै पनि शक्ति राष्ट्रले साना राष्ट्रलाई संरक्षण गर्नुपर्ने हो ।

तर, ठूला महाशक्ति राष्ट्र नै साना राष्ट्रलाई छिन्नभिन्न बनाउन र दे श नै नियन्त्रणमा लिन उद्यत रहनु विडम्बना नै हो । संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले भावुक हुँदै राष्ट्रपति पुटिनसमक्ष युद्ध रोक्न र सैनिक युक्रेन नपठाउन आग्रह गरे का छन् । ‘त्यहाँ पहिल्यै धेरैले जीवन उत्सर्ग गरिसकेका छन् ।

अब अझै रगत बगाउन दिनु हुँदैन र शान्तिको एउटा मौका दिनुहोस्,’ उनले भने का छन् । गोप्य सूचनाको हवाला दिँदै अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले रसियाले युक्रेनमा आक्रमण गर्ने योजना बनाइसकेको र रसियाले त्यो दिन पर्खिरहेको बताउँदै आएका थिए ।

आक्रमणको घोषणा गरिएको खबर पाएलगत्तै राष्ट्रपति बाइडेनले राष्ट्रपति पुटिनले मानवीय क्षति र पीडा निम्त्याउने एउटा असफल यो जनाबद्ध युद्ध रोज्नु दुर्भाग्यपूर्ण रहेको उल्लेख गरेका छन् । ‘युक्रेनमा हुने मानवीय र भौतिक क्षतिका लागि रसिया दोषी ठहरिनेछ र त्यसलाई विश्वले कहिल्यै माफ गर्ने छैनन्,’ राष्ट्रपति बाइडेनले भनेका छन् ।

युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमर जेलेन्स्कीले पनि आफ्ना जनतालाई धैर्य गर्न र रसियाली आक्रमणको डटेर प्रतिकार गर्न आह्वान गरेका छन् । उनले रसियाका झन्डै २ लाख सैनिक हातहतियारसहित युक्रेनभित्र प्रवेश गर्न लागेको बताएका छन् । युक्रेनको राजधानीसहित पूर्वीयुक्रेनका द्वन्द्वग्रस्त क्षेत्रमा विस्फोटका आवाज सुनिएको पनि अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् ।

युक्रेनमाथि भएका हमलाको फ्रान्स, इटाली, जापान, अस्ट्रेलिया, जर्मनी, बेलायतसमेतका युरोपेली युनियनमा आबद्ध मुलुकले कडा शब्दमा निन्दा एवं भत्र्सना गरेका छन् । उनीहरूले रसियामाथि कडा प्रतिबन्ध घोषणा गरिने बताएका छन् । विगतसमेतमा विभिन्न प्रतिबन्ध झेल्दै आएको रसियाले फे रि नयाँ प्रतिबन्धको सामना गर्नुपर्ने ती राष्ट्रले घोषणा गरेका छन् ।

उता चीनले भने युक्रेनको अवस्थालाई निगरानी गरिरहेको भन्दै सबै पक्षलाई ‘संयम’ अपनाउन आह्वान गरेको छ । ‘चीनले पछिल्लो अवस्थालाई नजिकबाट नियालिरहेको छ, हामी सबै पक्षलाई संयम कायम राख्न र स्थितिलाई नियन्त्रणबाहिर जानबाट रोक्न आह्वान गर्दछौं,’ विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता हुआ चुनयिङ साले उल्लेख गरेका छन् ।

नाकाबन्दीका लागि युक्रेनी आह्वान
रसियाले एक स्वतन्त्र मुलुकमाथि अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको उल्लंघन गरी जबर्जस्ती युद्ध गरिरहे को जनाउँदै युक्रेनले रसियामाथि अन्तर्राष्ट्रिय जगत्बाट कठोर नाकाबन्दी लगाउन आह्वान गरे का छन् ।

राष्ट्रपति बाइडेनले युक्रे नी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीसँग कुरा गर्दै आफूले सात औद्योगिक राष्ट्रहरूको समूह जी–७ का नेतासँग बैठक गर्न लागेको र बैठकले रसियामाथि कठोर प्रतिबन्ध लगाउने बताएका छन् । युक्रेन र युक्रेनी जनतालाई सबै किसिमको सहायता गर्न अमेरिकी गठबन्धन मुलुक तयार रहेको पनि बाइडेनले बताएका थिए ।

युक्रेनी युद्धको असर
युक्रेनमा रसियाले आक्रमण थालेसँगै अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा ते लको मूल्यवृद्धि भएको छ । तेलको मूल्य ७ वर्ष यताकै सबैभन्दा बढी पुगेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा ते लको मूल्यप्रति ब्यारेल १०० डलर नाघेको छ ।

एसियाली सेयर बजार पनि केही घटेको छ । युक्रेनमा संकटकाल घोषणा युक्रेनमा संकटकालको घोषणा गरिएको छ । यो संकटकाल ३० दिनका लागि घोषणा गरिएको छ । संसद् बैठकले सो संकटकाल पास गरेको हो ।

सो संसद्मा कायम रहेका ४ सय ५० जना सांसदमध्ये ३ सय ३५ ले सरकारले ल्याएको संकटकालको पक्षमा मतदान गरे का थिए ।

कम्तीमा ४० युक्रेनी सैनिकको मृत्यु
रुसले डोनबासमा सैन्य परिचालन सुरु गरेपछि किभले मस्कोसँग कूटनीतिक सम्बन्ध टुटाउने निर्णय गरेको सरकारी समाचार संस्थाले युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीलाई उद्धृत गरी बिहीबार जनाएको छ ।

जेलेन्स्कीले टेलिभिजनको एउटा सम्बोधनमा यूक्रेनले आफ्नो सुरक्षा गरिरहेको र आफ्नो भूगोलमा सैन्य आक्रमण गर्ने रुससँगको कूटनीतिक सम्बन्ध विच्छेद गर्ने बताएका हुन् । ‘यस आक्रमणमा ४० जनाभन्दा बढी युक्रेनी सैनिक र लगभग १० सर्वसाधारण मारिएको छ,’ उनले भनेका छन् ।

नेपालले भन्यो–रुसले युक्रेनमाथि गरेको बल प्रयोगको विपक्षमा छांै
काठमाडौं । रुस–युक्रेन तनाबकाबीच बिहीबारबाट युक्रेनको मुख्य सहरमा रुसी सेनाले विस्फोटन गराएपछि नेपालले त्यसको विरोध जनाएको छ । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले युक्रेनमाथि सैन्य कारबाही अगाडि बढाउने जनाए लगतै विस्फोटको घटना भएको थियो ।

युक्रेनमा घटेको घटनालगतै नेपालले रुसलाई तनाव नबढाउन र संयमित हुन आग्रह गरेको छ । बिहीबार परराष्ट्र मन्त्रालयले एक प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै सबै पक्षलाई संयम अपनाउन भनेको छ । नेपाल सरकारले युक्रेनको घटनाक्रमलाई नजिकबाट नियालिरहेको छ ।

‘नेपालले तनाव नबढाउन सबै पक्षलाई अधिकतम संयम अपनाउन आग्रह गर्दछ, विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ’संयुक्त राष्ट्र संघको सदस्यको हैसियतमा नेपालले संयुक्त राष्ट्रको बडापत्रमा उल्लेखित सार्वभौमसत्ता र क्षेत्रीय अखण्डताका सिद्धान्त पवित्र छन् र सबै सदस्य राष्ट्रहरूले यसलाई पूर्ण रूपमा सम्मान गर्नुपर्छ भन्ने धारणा राख्छ ।’

युक्रेनको डोनेट्स्क र लुहान्स्क क्षेत्रहरूलाई स्वतन्त्र संस्थाका रूपमा मान्यता दिनु संयुक्त राष्ट्र संघको बडापत्रको प्रावधानविपरीत भएको ने पालले जनाएको छ । नेपालले कुनै पनि परिस्थितिमा सार्वभौमसत्ता सम्पन्न देशविरुद्ध कुनै पनि शक्तिको प्रयोगको विरोध गर्छ र कूटनीति र संवादबाट विवादको शान्तिपूर्ण समाधानमा विश्वास गर्ने भनेको छ ।